İşletmelerde KDV Muhasebesi: Gider ve Gelir KDV'si Rehberi
KDV mükellefleri için girer ve çıkar KDV'sinin muhasebesi, KDV hesabı, mahsup sistemi, beyannamesi ve muhasebe kayıtları.
Reklam Alanı
300x250
Girer KDV ve Çıkar KDV Nedir?
KDV muhasebesinin temel mantığı girer KDV (indirilecek KDV) ile çıkar KDV (hesaplanan KDV) arasındaki farkın hesaplanmasıdır:
- Girer KDV (191 Hesabı): İşletmenin aldığı mal/hizmetlerdeki KDV. Bu tutar ödenen KDV olduğu için devletten geri talep edilir.
- Çıkar KDV (391 Hesabı): İşletmenin sattığı mal/hizmetlerden tahsil ettiği KDV. Bu tutar devlete ödenecek KDV'dir.
| KDV Türü | Hesap Kodu | Açıklama | Bordo/Alacak |
|---|---|---|---|
| Girer KDV | 191 | Alış faturalarındaki KDV | Borç (Aktifte) |
| Çıkar KDV | 391 | Satış faturalarındaki KDV | Alacak (Pasifte) |
| Devreden KDV | 190 | İade bekleyen KDV | Borç (Aktifte) |
| Ödenecek KDV | 360 | Tevkifat KDV'si | Alacak (Pasifte) |
KDV Mahsup Sistemi
Mahsup, girer KDV ile çıkar KDV'nin birbirine mahsup edilmesidir. Dönem sonunda:
Ödenecek/İade Alınacak KDV = Çıkar KDV - Girer KDV
Mahsup Senaryoları
| Senaryo | Çıkar KDV | Girer KDV | Sonuç | İşlem |
|---|---|---|---|---|
| Fazla Satış | 50.000 TL | 30.000 TL | +20.000 TL | Devlete 20.000 TL ödenir |
| Fazla Alış | 30.000 TL | 50.000 TL | -20.000 TL | Sonraki aya devir veya iade talep |
| Eşit | 40.000 TL | 40.000 TL | 0 TL | Ödeme yok |
Muhasebe Kayıtları
1. Alış Faturası Kaydı
Örnek: 10.000 TL + %20 KDV = 12.000 TL mal alışı
- Borç: 153 Ticari Mallar - 10.000 TL
- Borç: 191 İndirilecek KDV - 2.000 TL
- Alacak: 100 Kasa / 320 Satıcılar - 12.000 TL
2. Satış Faturası Kaydı
Örnek: 15.000 TL + %20 KDV = 18.000 TL mal satışı
- Borç: 100 Kasa / 120 Alıcılar - 18.000 TL
- Alacak: 600 Yurt İçi Satışlar - 15.000 TL
- Alacak: 391 Hesaplanan KDV - 3.000 TL
3. Dönem Sonu KDV Mahsubu
Örnek: Çıkar KDV 50.000 TL, Girer KDV 30.000 TL → Ödenecek 20.000 TL
- Borç: 391 Hesaplanan KDV - 50.000 TL
- Alacak: 191 İndirilecek KDV - 30.000 TL
- Alacak: 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar - 20.000 TL
4. KDV Ödemesi
Örnek: Beyanname sonucu 20.000 TL KDV ödenmesi
- Borç: 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar - 20.000 TL
- Alacak: 100 Kasa / 102 Bankalar - 20.000 TL
Tevkifatlı İşlemler
Bazı işlemlerde alıcı, satıcının KDV'sinin bir kısmını keser ve devlete yatırır:
Tevkifatlı Satış Kaydı (Satıcı Açısından)
Örnek: 10.000 TL hurda satışı, %20 KDV (2.000 TL), %90 tevkifat (1.800 TL)
- Borç: 120 Alıcılar - 10.200 TL (Net + KDV kalan kısım)
- Borç: 191 İndirilecek KDV (Tevkifat) - 1.800 TL
- Alacak: 600 Satışlar - 10.000 TL
- Alacak: 391 Hesaplanan KDV - 2.000 TL
Tevkifatlı Alış Kaydı (Alıcı Açısından)
- Borç: 150 Stok - 10.000 TL
- Borç: 191 İndirilecek KDV - 2.000 TL
- Alacak: 320 Satıcılar - 10.200 TL
- Alacak: 360 Ödenecek Tevkifat - 1.800 TL
KDV Beyannamesi
KDV mükellefleri, aylık işlemlerini KDV1 Beyannamesi ile beyan ederler:
- Beyan Süresi: Her ayın 28'ine kadar
- Beyan Yöntemi: e-Beyanname (GİB İnteraktif Vergi Dairesi)
- Ödeme: Beyanname ile birlikte yapılır
Beyanname Tabloları
| Tablo | İçerik | Hangi Kayıtlar? |
|---|---|---|
| Tablo-1 | Hesaplanan KDV | Satış faturaları, hizmet faturaları |
| Tablo-2 | İndirilecek KDV | Alış faturaları, gider faturaları |
| Tablo-3 | Tevkifata tabi işlemler | Hurda, metal, tekstil vb. tevkifatlı satışlar |
| Tablo-4 | İhracat teslimleri | İhracat faturaları, gümrük beyannameleri |
E-Fatura ve E-Arşiv Fatura
Elektronik fatura sistemi, KDV muhasebesi için kritik önem taşır:
E-Fatura Zorunluluğu
- Yıllık cirosu 5 milyon TL'üstü işletmeler
- Limited ve anonim şirketler
- Kamu kurumlarıyla iş yapanlar
E-Arşiv Fatura
- Bireysel müşterilere kesilen faturalar
- E-fatura mükellefiyeti olmayan firmalar
- Perakende satışlar
KDV İade Talebi
Girer KDV'nin çıkar KDV'den fazla olması durumunda iade talep edilebilir:
- İhracatçılar: Hızlı iade hakkı vardır
- Yatırım Teşviki: İstisna belgesi ile iade talep edilir
- Devreden KDV: Sonraki aya devredilebilir
- Mahsuben İade: Diğer vergilere mahsup edilir
Yaygın Muhasebe Hataları
- Tevkifat oranlarını yanlış uygulamak
- E-faturalarda KDV kodunu yanlış seçmek
- Girer KDV'yi zamanla kaydedememek (2 yıllık süre sınırı)
- Tevkifat KDV'sini 360 hesaba kaydetmemek
- İhracat faturalarında %0 KDV yerine istisna seçeneğini kullanmamak
SSS - Sıkça Sorulan Sorular
Girer KDV ne zaman indirilir?
Alış faturası düzenlendikte sonraki dönem beyannamelerinde indirilebilir. En geç 2 yıl içinde indirilmelidir.
Tevkifatlı işlemlerde muhasebe nasıl yapılır?
Satıcı, kesilen tevkifatı 191 hesaba kaydeder. Alıcı, tevkifatı 360 hesaba kaydedip devlete öder.
E-fatura olmayan firmaya nasıl fatura kesilir?
E-Arşiv fatura kesilir. Bu fatura elektronik ortamda düzenlenir ama e-fatura sistemine girilmez.
KDV beyannamesi geç verilirse ne olur?
Gecikme cezası ve gecikme faizi uygulanır. Ceza tutarı ödenmeyen verginin %0,05'i kadardır (aylık).
Devreden KDV nasıl izlenir?
190 Devreden KDV hesabında izlenir. Her ay beyannamede devreden tutar bildirilir.
İlgili Yazılar:
Kaynak: KDV Kanunu, Türk Muhasebe Standartları, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)